Suy buồng trứng sớm, hay còn gọi là POI, là hiện tượng buồng trứng giảm hoặc ngưng hoạt động trước tuổi 40, khiến khả năng sản xuất trứng và hormone sinh dục bị suy yếu nghiêm trọng.
Dù vậy, nhiều người vẫn dễ dàng bỏ qua các dấu hiệu ban đầu bởi các triệu chứng khá mơ hồ và thường bị nhầm lẫn với rối loạn kinh nguyệt hay những vấn đề sinh lý khác.
Hiểu rõ đặc điểm bệnh là điều cần thiết để bảo vệ sức khỏe và quyền làm mẹ của chính mình.
Nguyên nhân gây ra suy buồng trứng sớm
Yếu tố di truyền
- Hội chứng Turner là một trong các nguyên nhân di truyền nổi bật gây ra suy buồng trứng sớm. Phụ nữ mắc hội chứng này thiếu một bản sao nhiễm sắc thể X, ví dụ 45,X thay vì 46,XX, dẫn đến buồng trứng kém phát triển rồi nhanh chóng suy giảm sớm.
- Đột biến gen FMR1 (Hội chứng Fragile X) gây thoái hóa nang noãn một cách nhanh chóng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến dự trữ trứng.
- Ngoài ra, một số bất thường về nhiễm sắc thể, kể cả khảm nhiễm sắc thể hay đột biến khác, đều có thể trực tiếp làm giảm chất lượng và số lượng trứng, đồng thời gây rối loạn kinh nguyệt kéo dài.
Những người có tiền sử gia đình mắc các hội chứng, bệnh lý về nội tiết hoặc những rối loạn miễn dịch nên chủ động thăm khám và theo dõi sức khỏe sinh sản ngay khi có dấu hiệu bất thường.
Tác nhân môi trường và lối sống
- Hút thuốc lá, tiếp xúc hóa chất độc hại, ô nhiễm không khí và các thói quen sinh hoạt không lành mạnh góp phần gia tăng nguy cơ suy giảm chức năng buồng trứng.
- Căng thẳng liên tục và kéo dài làm ảnh hưởng đến hệ thần kinh và sự cân bằng hormone, đẩy nhanh tiến trình suy yếu buồng trứng.
Biến chứng y tế tiềm ẩn
- Điều trị ung thư bằng hóa trị, xạ trị hay các thủ thuật phẫu thuật vùng buồng trứng có thể làm tổn thương nghiêm trọng mô buồng trứng.
- Những can thiệp không an toàn như nạo phá thai không đúng cách cũng là nguyên nhân làm suy buồng trứng sớm.
5 Triệu chứng ban đầu của suy buồng trứng sớm
Chu kỳ kinh nguyệt thay đổi rõ nét
Một trong những dấu hiệu vàng là kinh nguyệt xuất hiện không đều, biến động từ quá ngắn đến kéo dài bất thường hoặc vài tháng liền bị mất không rõ nguyên do. Đây không phải là dấu hiệu có thể xem nhẹ, nhất là khi bạn không mang thai hoặc không dùng biện pháp tránh thai.
Tâm trạng và cảm xúc thất thường
Bạn có thể trải qua những khoảng thời gian cáu kỉnh, lo âu vô cớ hay cảm giác chán nản kéo dài. Thiếu hụt estrogen ảnh hưởng đến vùng điều khiển cảm xúc trong não bộ, tạo nên những thay đổi tâm trạng khó chịu mà bạn khó kiểm soát.
Mệt mỏi, khó tập trung
Dù không bị bệnh gì khác, bạn thấy cơ thể lúc nào cũng trong trạng thái kiệt sức, đầu óc lơ mơ, khó nhớ và không thể tập trung như trước.
Giảm ham muốn và “khó chịu” khi gần gũi
Âm đạo ít tiết nhờn hơn khiến “chuyện ấy” đau rát, khó chịu, thậm chí ảnh hưởng đến mối quan hệ vợ chồng. Những thay đổi này làm tăng nguy cơ viêm nhiễm phụ khoa và gây ảnh hưởng lâu dài.
Thay đổi về thể chất, cơ thể
Da bạn không còn mượt mà, bắt đầu khô ráp, xuất hiện nhiều vết nhăn; tóc cũng yếu dần, dễ gãy rụng; bên cạnh đó là cảm giác bốc hỏa đến đột ngột nhất là về đêm khiến bạn khó ngủ.
Loãng xương là hệ quả thường thấy do thiếu estrogen. Bạn có thể bị đau nhức xương khớp và có nguy cơ gãy xương cao hơn so với bình thường.
Xét nghiệm và chỉ số xác định suy buồng trứng sớm
- AMH (Anti-Mullerian Hormone): Đây được coi là chỉ số hiệu quả nhất đánh giá dự trữ nang noãn. Mức AMH thấp là lời cảnh báo buồng trứng đang thu hẹp “kho trữ”.
- FSH (Follicle Stimulating Hormone): Mức FSH cao vào ngày đầu chu kỳ (2-3) chỉ ra rằng buồng trứng đáp ứng kém, tạo dấu hiệu suy giảm chức năng.
- Estradiol: Là thước đo của hormone estrogen, giúp bác sĩ hiểu về khả năng hoạt động của buồng trứng.
- Siêu âm nang antral: Đếm số lượng nang nhỏ trong buồng trứng, số nang giảm phản ánh dự trữ trứng kém.
- Xét nghiệm bổ sung: Bao gồm các xét nghiệm di truyền hoặc miễn dịch được chỉ định tùy tình trạng để giúp chẩn đoán nguyên nhân chính xác hơn.
Kết hợp các phép kiểm tra trên giúp việc xác định, phân loại rồi xây dựng phương án điều trị đạt hiệu quả tối ưu.
>>> Xem thêm: AMH thấp có phải là suy buồng trứng sớm? Góc nhìn từ chuyên gia
Giải pháp y tế hiện đại bảo tồn khả năng làm mẹ
- Trữ đông trứng: Giữ lại những trứng chất lượng khi buồng trứng còn khỏe để dành dùng sau này.
- Hỗ trợ sinh sản (IVF): Giúp tạo và chuyển phôi tới tử cung, hiệu quả ngay cả khi số lượng trứng không nhiều.
- Liệu pháp hormone thay thế (HRT): Bổ sung estrogen và progesterone, giúp cân bằng nội tiết và giảm đáng kể triệu chứng khó chịu.
- Thuốc kích thích buồng trứng cá nhân hóa: Tối ưu liều thuốc để giúp lấy được trứng nhiều nhất, tránh quá kích hoặc tổn thương.
- Điều trị bệnh lý nền: Nâng cao sức khỏe tổng thể, xử lý bệnh tự miễn, viêm nhiễm nhằm làm chậm tốc độ suy buồng trứng.
Thay đổi sinh hoạt để trì hoãn tiến triển
- Ăn uống đa dạng, ưu tiên rau xanh, trái cây, thực phẩm giàu phytoestrogen như đậu nành và mè đen.
- Bổ sung đủ canxi và vitamin D giúp bảo vệ xương chắc khỏe.
- Loại bỏ thói quen xấu như hút thuốc, hạn chế rượu bia và tránh xa thực phẩm chế biến nhiều tạp chất.
- Tập luyện nhẹ nhàng mỗi ngày như đi bộ, yoga hay thiền, tạo điều kiện cân bằng hormone và giảm stress.
- Có ý thức kiểm soát căng thẳng để tránh ảnh hưởng xấu đến sức khỏe sinh sản và tổng thể.
Case study thực tế
Chị Mỹ Hạnh, 30 tuổi trước đây chu kỳ kinh đều đặn, nhưng sau đó thất thường. Kèm theo đó là mệt mỏi kéo dài, sợ sinh hoạt vợ chồng, tâm trạng bất an, thấp thỏm không yên. Khi thăm khám tại Đông Đô IVF Center do hiếm muộn, chị phát hiện chỉ số AMH chỉ còn 0.14 khiến buồng trứng không sản xuất đủ trứng, nội tiết hormone rối loạn.
Khởi đầu hành trình hy vọng
Khi được bác sĩ Tăng Đức Cương giải thích về hiện tượng suy giảm buồng trứng sớm, chị Hạnh vô cùng lo lắng vì nghĩ sẽ không còn cơ hội làm mẹ. Tuy nhiên bác sĩ Cương đã thiết kế một phác đồ điều trị cá nhân rất tỉ mỉ. Thuốc được cân chỉnh hợp lý, kỹ thuật y học tân tiến, tinh thần được cổ vũ tích cực, chị Hạnh như tìm lại được động lực sống.
Sau nhiều chu kỳ điều trị, dù số lượng trứng ít nhưng chất lượng được nâng dần. Cuối cùng tin vui cũng đến với chị khi phôi khỏe mạnh được chuyển thành công. Hạnh phúc tràn đầy khi thiên thần nhỏ chào đời khỏe mạnh sau đó 9 tháng 10 ngày đã đánh dấu một chương mới ngập tràn yêu thương.
Lời khuyên bác sĩ Tăng Đức Cương dành cho các chị em từng hoang mang như chị Hạnh
“AMH thấp không có nghĩa là hết tương lai”, bác sĩ nhắn nhủ. “Quan trọng là các bạn biết chọn cho mình con đường phù hợp, kiên trì và sát cánh cùng chuyên gia có kinh nghiệm. Và tùy mỗi người, hành trình có thể khác nhưng kết quả hy vọng vẫn luôn khả quan.”
Bác sĩ Tăng Đức Cương cũng khuyên phụ nữ nên thăm khám sức khỏe sinh sản định kỳ, giữ tinh thần tích cực và lựa chọn phác đồ trị liệu phù hợp.
>>> Có thể bạn quan tâm: Giảm dự trữ buồng trứng và suy buồng trứng sớm: Khác biệt và liên quan
Những câu hỏi thường gặp
Suy buồng trứng sớm ảnh hưởng thế nào đến sức khỏe phụ nữ?
Ngoài ảnh hưởng nghiêm trọng tới vấn đề sinh sản, suy buồng trứng sớm rất dễ dẫn đến các vấn đề sức khỏe như bốc hỏa, mất ngủ, tăng nguy cơ loãng xương và các bệnh tim mạch ở phụ nữ.
Nguyên nhân di truyền nào làm tăng khả năng bị suy giảm chức năng buồng trứng sớm?
Một số hội chứng di truyền thường gặp như hội chứng Turner với bất thường nhiễm sắc thể X, hay đột biến gen FMR1 liên quan đến thoái hóa nang noãn, đều làm buồng trứng suy yếu nhanh. Ngoài ra có các bất thường nhiễm sắc thể khác và bệnh tự miễn gây tổn thương mô buồng trứng. Nếu trong gia đình có người từng mắc bệnh thì nên kiểm tra định kỳ.
Triệu chứng suy buồng trứng sớm nhiều chị em hay bỏ qua là gì?
Đó là sự thất thường trong chu kỳ kinh nguyệt, đôi khi chỉ là vài tháng trễ kinh hoặc kinh quá ngắn, quá dài mà không rõ lý do. Kèm theo đó là cảm giác mệt mỏi triền miên, giảm ham muốn trong chuyện chăn gối và lan rộng sự khó chịu khi quan hệ.
Xét nghiệm nào giúp bác sĩ xác định chính xác suy giảm buồng trứng sớm?
Chỉ số AMH là thước đo độ “đầy” của kho trứng, nếu chỉ số thấp tức là dự trữ trứng đang cạn. FSH cao trong những ngày đầu chu kỳ kinh là dấu hiệu buồng trứng mất sức. Siêu âm nang antral sẽ tiết lộ số lượng nang noãn còn lại. Ngoài ra tùy trường hợp bác sĩ có thể yêu cầu các xét nghiệm di truyền hoặc miễn dịch bổ sung.
Khi bị suy buồng trứng sớm, những lựa chọn y tế nào giúp chị em vẫn giữ được khả năng sinh sản?
Hiện nay, trữ đông trứng là biện pháp hiệu quả cho chị em còn trứng chất lượng. IVF giúp tăng cơ hội có thai dù số lượng trứng hạn chế. Liệu pháp hormone thay thế cũng giúp cân bằng nội tiết và ngăn ngừa các biến chứng. Các thuốc kích thích buồng trứng được cá nhân hóa nhằm đảm bảo hiệu quả tối đa, tránh tổn thương. Song song đó cần điều trị các bệnh nền liên quan.
Làm thế nào để chế độ sinh hoạt và dinh dưỡng hỗ trợ phòng ngừa và cải thiện suy buồng trứng?
Ăn nhiều rau xanh, hoa quả tươi, các loại thực phẩm chứa phytoestrogen tự nhiên như đậu nành và mè đen rất tốt. Bổ sung canxi, vitamin D giúp bảo vệ xương. Hạn chế hoàn toàn rượu, thuốc lá, và thực phẩm nhiều phụ gia. Thực hành vận động nhẹ như yoga hay đi bộ vừa giảm stress, vừa cân bằng nội tiết. Giữ cho tâm hồn thư thái giúp nội tiết hoạt động hài hòa hơn.
Suy buồng trứng sớm có phải là dấu chấm hết cho hành trình làm mẹ?
Không hẳn vậy! Rất nhiều trường hợp, nếu phát hiện và điều trị kịp thời, kết hợp chế độ sinh hoạt khoa học, vẫn có khả năng làm mẹ thành công. Công nghệ sinh sản hiện đại như IVF, trữ đông trứng mở ra nhiều cơ hội hơn. Đừng sợ khó khăn, chăm sóc bản thân và đồng hành cùng bác sĩ sẽ giúp bạn vượt qua thử thách này.
Kết luận
Suy buồng trứng sớm là một thử thách với tất cả chị em, nhưng không phải điều gì không thể vượt qua. Việc chủ động nhận diện và can thiệp, phối hợp khám chữa với thói quen sống hợp lý sẽ mở ra cơ hội vẫn giữ được cuộc sống cân bằng, đồng thời duy trì khả năng sinh sản.
