Bệnh cường giáp có ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản không? 

Cường giáp là rối loạn nội tiết phổ biến và có thể ảnh hưởng tới sinh sản. Bài viết tổng hợp phân tích cùng khuyến cáo từ chuyên gia để bạn nắm rõ hơn. 

Tại sao cần quan tâm đến cường giáp và sinh sản?

Tôi vẫn nhớ trường hợp của chị M., 32 tuổi. Sau một năm mong con tự nhiên mà không có kết quả, khi nhìn vào chỉ số hormone tuyến giáp TSH thấp, tôi biết vấn đề nằm ở đâu. 

“Bác sĩ ơi, tuyến giáp thì liên quan gì đến chuyện có bầu ạ?” – Chị hỏi.

Khi tuyến giáp hoạt động quá mức (cường giáp), nó không chỉ khiến cơ thể “tăng tốc” chuyển hóa, mà còn phá vỡ sự cân bằng của toàn bộ hệ nội tiết sinh sản: Chu kỳ kinh nguyệt có thể trở nên rối loạn, trứng không rụng đều đặn, hoặc chất lượng tinh trùng bị suy giảm – những rào cản trên con đường tìm kiếm con yêu. 

Tin vui là: Nếu được phát hiện và kiểm soát đúng cách, cường giáp hoàn toàn có thể điều trị được, và khả năng sinh sản có thể phục hồi bình thường.  

Tổng quan về bệnh cường giáp

Trước khi đi sâu vào ảnh hưởng cụ thể của cường giáp đối với sinh sản, hãy cùng điểm qua những kiến thức nền tảng giúp bạn hiểu rõ cơ chế của bệnh này.

Bệnh cường giáp là gì?

Cường giáp (Hyperthyroidism) là tình trạng tuyến giáp sản xuất quá nhiều hormone thyroxine (T4) và triiodothyronine (T3). Các hormone này kiểm soát tốc độ trao đổi chất, nhiệt độ cơ thể, và nhịp tim. Khi nồng độ hormone quá cao, mọi hoạt động trong cơ thể đều “chạy quá tốc độ”.

Điều này không chỉ gây ra các triệu chứng toàn thân như sụt cân, tim đập nhanh, mà còn làm rối loạn hệ nội tiết sinh sản, ảnh hưởng đến khả năng rụng trứng và chất lượng tinh trùng.

Nguyên nhân phổ biến gây cường giáp

Một số nguyên nhân thường gặp gồm:

• Bệnh Basedow (Graves’ disease): Là nguyên nhân hàng đầu, do hệ miễn dịch kích thích tuyến giáp hoạt động quá mức.
• Bướu giáp đa nhân độc: Nhiều nhân giáp tự sản xuất hormone không theo kiểm soát.
• Viêm tuyến giáp: Khi tuyến giáp bị viêm, hormone dự trữ bị phóng thích ồ ạt.
• Dùng quá liều i-ốt hoặc thuốc chứa i-ốt (ví dụ: Amiodarone).
• U tuyến yên sản xuất TSH (TSH-secreting pituitary adenoma): Đây là một nguyên nhân cường giáp thứ phát, hiếm gặp, xảy ra khi một khối u lành tính ở tuyến yên sản xuất dư thừa TSH. Lượng TSH tăng cao này kích thích tuyến giáp sản xuất quá nhiều.

Cơ chế ảnh hưởng của hormone tuyến giáp đến hệ sinh sản

Giờ hãy xem tuyến giáp và cơ quan sinh sản kết nối với nhau thế nào.

Hormone tuyến giáp ảnh hưởng trực tiếp đến trục nội tiết hạ đồi – tuyến yên – buồng trứng/tinh hoàn.

• Ở phụ nữ, hormone giáp tác động đến FSH và LH, từ đó điều hòa rụng trứng và chu kỳ kinh nguyệt. Khi T3, T4 tăng quá mức, sự điều phối này bị rối loạn, dẫn đến vô kinh, kinh thưa hoặc rụng trứng không đều.
• Ở nam giới, cường giáp gây giảm testosterone, làm giảm ham muốn, rối loạn cương, và ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng.

Triệu chứng thường gặp của bệnh cường giáp

Trước khi ảnh hưởng đến sinh sản thể hiện rõ rệt, cường giáp thường có một loạt triệu chứng cảnh báo sớm. Hiểu những dấu hiệu này giúp người bệnh nhận biết và điều trị kịp thời.

Sụt cân, tim đập nhanh

Người bệnh thường giảm cân nhanh dù ăn uống bình thường, đi kèm cảm giác tim đập thình thịch, hồi hộp – biểu hiện của tim làm việc quá tải.

Rối loạn kinh nguyệt ở nữ giới

Cường giáp làm chu kỳ kinh trở nên thất thường, lượng máu ít hoặc thậm chí vô kinh. Điều này báo hiệu rụng trứng bị rối loạn, làm giảm khả năng thụ thai tự nhiên.

Run tay, đổ mồ hôi nhiều

Tình trạng run nhẹ ở đầu ngón tay, đổ mồ hôi nhiều và không chịu được nóng là dấu hiệu điển hình của sự tăng chuyển hóa trong cơ thể.

Lồi mắt, mệt mỏi, mất ngủ

Đặc biệt trong bệnh Basedow, mắt có thể lồi ra ngoài, kèm theo mệt mỏi, mất ngủ, lo âu – những yếu tố khiến cơ thể suy nhược và ảnh hưởng xấu tới nội tiết sinh sản.

Ảnh hưởng của bệnh cường giáp đến khả năng sinh sản ở phụ nữ

Sau khi hiểu triệu chứng, hãy đi sâu vào ảnh hưởng cụ thể với khả năng sinh sản của phụ nữ.

Rối loạn rụng trứng và chu kỳ kinh

Hormone giáp tăng cao làm giảm gonadotropin-releasing hormone (GnRH), gây rụng trứng không đều hoặc không rụng trứng. Đây là nguyên nhân phổ biến khiến phụ nữ cường giáp khó có thai tự nhiên.

Giảm khả năng thụ thai tự nhiên

Nồng độ hormone giáp cao gây mất cân bằng estrogen – progesterone, khiến niêm mạc tử cung mỏng, giảm khả năng phôi làm tổ.

Tăng nguy cơ sảy thai, sinh non

Phụ nữ bị cường giáp chưa kiểm soát tốt có nguy cơ sảy thai, thai lưu, hoặc sinh non cao hơn. Một số nghiên cứu ghi nhận tỉ lệ sảy thai có thể lên tới 15-20% nếu hormone giáp không ổn định.

Ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi

Nếu người mẹ cường giáp không điều trị đúng cách, thai nhi có thể bị cường giáp bẩm sinh, chậm tăng trưởng, hoặc sinh nhẹ cân.

Ảnh hưởng của bệnh cường giáp đến sinh sản ở nam giới

Cường giáp không chỉ là “vấn đề của phụ nữ”. Ở nam giới, tuyến giáp hoạt động quá mức cũng ảnh hưởng trực tiếp đến chức năng sinh lý và tinh trùng.

Giảm nồng độ testosterone

Cường giáp làm tăng globulin gắn hormone sinh dục (SHBG), khiến testosterone tự do giảm. Hậu quả là giảm ham muốn và khả năng sinh sản.

Rối loạn cương và giảm ham muốn

Rối loạn chức năng cương dương là triệu chứng thường gặp ở nam giới cường giáp, đi kèm cảm giác mệt mỏi và khó đạt cực khoái.

Giảm số lượng và chất lượng tinh trùng

Hormone giáp cao ảnh hưởng đến quá trình sinh tinh, khiến tinh trùng yếu và ít di động – yếu tố trực tiếp làm giảm tỷ lệ thụ thai.

Khả năng phục hồi sinh sản sau điều trị

Sau khi điều trị ổn định hormone, chẳng hạn như sử dụng một số loại thuốc, phẫu thuật hoặc liệu pháp iốt phóng xạ, có thể gây vô sinh tạm thời ở nam giới. Điểm tích cực là chức năng sinh sản ở nam giới thường hồi phục tốt, kể cả về số lượng và chất lượng tinh trùng.

Cường giáp ảnh hưởng thế nào đến quá trình thụ thai và thai kỳ

Sau khi tìm hiểu ảnh hưởng riêng ở nam và nữ, hãy cùng xem khi hai vợ chồng chuẩn bị có con, cường giáp sẽ tác động ra sao trong giai đoạn thụ thai – mang thai – và sau sinh.

Khó thụ thai do hormone mất cân bằng

Hormone tuyến giáp hoạt động quá mức khiến chu kỳ rụng trứng bị gián đoạn, niêm mạc tử cung mỏng và chất nhầy cổ tử cung kém thuận lợi cho tinh trùng di chuyển.

Khi cơ thể “bị đốt cháy năng lượng” liên tục, trục nội tiết sinh sản (hạ đồi – tuyến yên – buồng trứng) không thể phối hợp nhịp nhàng. Kết quả là rụng trứng bị ngắt quãng hoặc không xảy ra, làm giảm đáng kể khả năng thụ thai tự nhiên.

Một số phụ nữ bị cường giáp còn gặp hội chứng buồng trứng đa nang thứ phát, do sự rối loạn hormone kéo dài. Nếu không được phát hiện, họ có thể mất nhiều năm điều trị hiếm muộn mà chưa xác định được nguyên nhân thật sự.

Nguy cơ sảy thai, thai lưu, sinh non

Khi mang thai mà hormone giáp vẫn ở mức cao, nồng độ T3, T4 của mẹ có thể đi qua nhau thai và ảnh hưởng trực tiếp đến tim và hệ thần kinh của thai nhi. Tình trạng này làm tăng nguy cơ:

• Sảy thai sớm (trước 12 tuần). 
• Thai lưu hoặc sinh non. 
• Tiền sản giật – một biến chứng nguy hiểm do huyết áp và nội tiết thay đổi mạnh.

Điều đáng nói là các biến chứng này thường không gây đau đớn rõ rệt, khiến nhiều phụ nữ không nhận ra mối liên hệ giữa cường giáp và thai kỳ cho đến khi sự cố xảy ra.

Ảnh hưởng đến tuyến giáp của thai nhi

Trong một số trường hợp, kháng thể tuyến giáp từ mẹ (TRAb) có thể truyền qua nhau thai, kích thích tuyến giáp của thai nhi hoạt động quá mức, dẫn đến:

• Nhịp tim thai nhanh bất thường. 
• Thai chậm tăng cân trong tử cung. 
• Nguy cơ sinh non hoặc nhẹ cân khi sinh.

Sau sinh, bé có thể gặp tình trạng cường giáp sơ sinh, cần được theo dõi bởi bác sĩ nội tiết nhi khoa. Vì vậy, việc kiểm soát hormone giáp của mẹ trước và trong thai kỳ là cực kỳ quan trọng.

Hậu quả lâu dài đối với mẹ và trẻ sau sinh

Nếu không kiểm soát tốt, cường giáp có thể tái phát sau sinh, thậm chí dẫn đến viêm tuyến giáp sau sinh (postpartum thyroiditis).

Người mẹ dễ rơi vào mệt mỏi kéo dài, trầm cảm, sụt cân, trong khi bé có thể gặp rối loạn phát triển tâm thần – vận động nhẹ do tiếp xúc sớm với hormone giáp cao.

Tin tốt là: khi được điều trị và theo dõi đúng hướng, hầu hết các biến chứng này có thể phòng ngừa hoàn toàn.

Hướng điều trị và kế hoạch sinh sản cho người bị cường giáp

Giờ là phần quan trọng nhất: làm thế nào để điều trị và vẫn có thể sinh con an toàn.

Điều trị nội khoa

Đây là phương pháp đầu tay, an toàn và hiệu quả nếu tuân thủ đúng.

Thuốc kháng giáp (PTU, Methimazole)

Hai loại thuốc chính là Methimazole (dùng phổ biến) và PTU (ưu tiên khi mang thai 3 tháng đầu). Cả hai giúp ức chế sản xuất hormone tuyến giáp, từ đó đưa cơ thể về trạng thái cân bằng.

Người bệnh không nên tự ý ngưng thuốc, vì sự dao động hormone đột ngột có thể làm tình trạng nặng hơn hoặc gây sảy thai.

Theo dõi hormone TSH, T3, T4 định kỳ

Việc xét nghiệm định kỳ giúp bác sĩ điều chỉnh liều thuốc phù hợp.

Mục tiêu là đưa TSH trở lại bình thường, tránh “điều trị quá tay” gây suy giáp thứ phát.

Việc điều chỉnh liều thuốc cần được thực hiện bởi bác sĩ nội tiết để tránh thiếu giáp thứ phát, cũng ảnh hưởng xấu tới khả năng sinh sản.

Phẫu thuật hoặc i-ốt phóng xạ trong trường hợp đặc biệt

Nếu điều trị nội khoa không hiệu quả hoặc người bệnh dị ứng thuốc kháng giáp, bác sĩ có thể chỉ định:

• Phẫu thuật cắt tuyến giáp bán phần/toàn phần. 
• Điều trị bằng i-ốt phóng xạ (I-131) – tuy nhiên không được áp dụng khi đang mang thai hoặc cho con bú.
  

Sau điều trị, người bệnh cần chờ ít nhất 6 tháng trước khi có thai để đảm bảo hormone ổn định.

Kế hoạch sinh con an toàn

Một khi hormone đã kiểm soát, bạn hoàn toàn có thể lên kế hoạch sinh con.

Chỉ nên có thai sau khi hormone ổn định ít nhất 6 tháng

Điều này giúp cơ thể phục hồi, giảm tối đa nguy cơ sảy thai, thai lưu và đảm bảo thai nhi phát triển bình thường.

Tư vấn với bác sĩ nội tiết và sản khoa trước khi thụ thai

Trước khi có thai, cả hai vợ chồng nên:

• Kiểm tra lại chức năng tuyến giáp. 
• Điều chỉnh thuốc nếu cần. 
• Xây dựng chế độ ăn – nghỉ hợp lý, giúp hormone ổn định.

Đây là bước quan trọng trong tiền thai kỳ (preconception counseling) cho người có tiền sử bệnh lý tuyến giáp.

Cách phòng ngừa ảnh hưởng của cường giáp đến sinh sản

Không có biện pháp nào hiệu quả hơn phát hiện sớm và phòng ngừa chủ động.

Kiểm tra chức năng tuyến giáp định kỳ

Nếu bạn đang có kế hoạch sinh con, nên làm xét nghiệm TSH và FT4 ít nhất 1-2 lần/năm. Việc phát hiện sớm bất thường giúp điều trị kịp thời, tránh ảnh hưởng đến quá trình thụ thai.

Duy trì chế độ ăn hợp lý với i-ốt vừa đủ

Không tự ý bổ sung i-ốt liều cao khi chưa có chỉ định

Ưu tiên thực phẩm tự nhiên: cá biển, trứng, sữa, rong biển

Hạn chế ăn quá nhiều muối i-ốt, đặc biệt khi đã có chẩn đoán cường giáp.

Giảm căng thẳng, ngủ đủ giấc, tập thể dục nhẹ nhàng

Căng thẳng mạn tính làm rối loạn hormone nội tiết, bao gồm cả tuyến giáp.

Các hoạt động như thiền, yoga, đi bộ, hoặc bơi nhẹ giúp ổn định trục nội tiết và cải thiện khả năng sinh sản.

Tuân thủ điều trị và theo dõi với bác sĩ chuyên khoa

Việc tự ý bỏ thuốc hoặc điều trị không đúng liều là nguyên nhân phổ biến khiến bệnh kéo dài và ảnh hưởng đến sinh sản.

Hãy luôn theo dõi sát sao với bác sĩ nội tiết, đặc biệt nếu bạn đang trong quá trình chuẩn bị mang thai.

Giải đáp nhanh từ chuyên gia nội tiết (FAQ)

Bị cường giáp có thể mang thai được không?

Hoàn toàn có thể, nếu bệnh được kiểm soát ổn định. Khi hormone tuyến giáp trở về mức bình thường, khả năng sinh sản thường hồi phục hoàn toàn.

Khi nào nên mang thai sau điều trị cường giáp?

Tốt nhất là sau khi hormone ổn định ít nhất 6 tháng, và có xét nghiệm TSH, FT4 trong giới hạn bình thường.

Dùng thuốc kháng giáp khi mang thai có an toàn không?

Có, nhưng cần thay đổi loại và liều thuốc phù hợp từng giai đoạn thai kỳ. PTU được khuyên dùng trong 3 tháng đầu, sau đó chuyển sang Methimazole theo hướng dẫn bác sĩ.

Cường giáp có gây vô sinh vĩnh viễn không?

Hiếm khi. Khi được điều trị sớm và đúng, chức năng sinh sản có thể phục hồi hoàn toàn cả ở nam và nữ.

Kết luận

Cường giáp là bệnh có thể điều trị được, nhưng nếu bỏ qua, nó có thể làm suy giảm khả năng sinh sản và tăng nguy cơ biến chứng thai kỳ.

Việc kiểm soát tốt trước khi mang thai giúp bảo vệ cả mẹ và bé.

Hãy coi tuyến giáp như người điều phối nhịp sinh học. Khi nó hoạt động hài hòa, cơ thể bạn sẽ ở trạng thái tốt nhất để thụ thai, mang thai và sinh con khỏe mạnh.

Và đừng quên, khám sức khỏe định kỳ chính là tấm vé an toàn cho hành trình làm cha mẹ trọn vẹn.