Người lớn có bị quai bị không? Khi nào cần đi khám?

Quai bị vốn được biết đến như căn bệnh phổ biến ở trẻ nhỏ. Tuy nhiên, người trưởng thành vẫn không tránh khỏi nguy cơ mắc bệnh khi thiếu miễn dịch hoặc chưa được tiêm vaccine đầy đủ. 

Vậy người lớn dễ bị nhiễm virus này không? Dấu hiệu nào báo hiệu cần đến gặp bác sĩ ngay để điều trị nhằm tránh biến chứng? 

Tìm hiểu chung về bệnh quai bị

Quai bị là bệnh gì?

Bệnh truyền nhiễm do virus Mumps gây ra, nhưng virus này chỉ “tổ chức” tấn công chính vào các tuyến nước bọt lớn ở vùng mặt, đặc biệt tuyến mang tai, làm cho mặt sưng tấy và đau nhức. Virus này lây lan chủ yếu qua đường hô hấp, khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc qua tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết chứa virus.

Thời gian ủ bệnh không cố định, có thể kéo dài từ gần hai tuần đến hơn ba tuần, trong khi đó khả năng lây nhiễm đã bắt đầu từ trước khi bạn phát bệnh ra ngoài.

Quai bị chỉ xảy ra ở trẻ em?

Theo thống kê, dù đa phần bệnh nhân mắc quai bị là trẻ từ 5-15 tuổi nhưng người lớn cũng dễ mắc phải căn bệnh này nếu không có miễn dịch. 

Hơn thế nữa, người lớn một khi mắc phải bệnh này thường nghiêm trọng hơn, thời gian phục hồi lâu và đặc biệt dễ gặp biến chứng. 

Người lớn có nguy cơ mắc bệnh quai bị không?

Nếu bạn chưa từng bị bệnh hoặc chưa tiêm đủ vaccine, khả năng bị mắc rất cao, nhất là khi làm việc hoặc sống trong môi trường đông người, nơi virus dễ dàng lan truyền. Đáng lưu ý, người lớn thường chịu ảnh hưởng nặng hơn và có khả năng gặp các biến chứng hơn so với trẻ nhỏ.

Triệu chứng bệnh quai bị ở người lớn

Người trưởng thành khi mắc quai bị thường sẽ gặp các dấu hiệu sau: 

• Sốt cao trên 38,5 độ C, kèm cảm giác người mệt mỏi, uể oải.
• Sưng to tuyến nước bọt, nhất là khu vực mang tai, tạo nên sự khác biệt rõ ràng so với các bệnh khác.
• Đau nhức khi nhai, ăn uống hay nói, khó chịu vùng mặt.
• Đau khớp, đau cơ có thể đi kèm.
• Đặc biệt, nam giới có nguy cơ viêm tinh hoàn rất cao; nữ giới có thể bị viêm buồng trứng, ảnh hưởng đến chức năng sinh sản.

Các triệu chứng quai bị ở người lớn thường nặng, kéo dài hơn và dễ gây đau đớn nhiều hơn trẻ em.

Những biến chứng nghiêm trọng thường gặp

Không chỉ có những triệu chứng gây khó chịu, bệnh quai bị ở người lớn còn tiềm ẩn những tác hại khôn lường: 

• Viêm tinh hoàn: Nguy cơ là làm teo và mất chức năng tinh hoàn, gây khó khăn trong việc sinh sản.
• Viêm buồng trứng: Gây đau bụng dữ dội, rối loạn kinh nguyệt, cản trở quá trình thụ thai khi có kế hoạch. 
• Viêm màng não vô trùng: Đau đầu dữ dội, cứng cổ, lú lẫn, có khi co giật – khi có tình trạng này phải đi cấp cứu khẩn cấp.
• Viêm tụy cấp: Bệnh nhân sẽ đau bụng thượng vị nặng, nôn mửa nhiều lần, suy tụy nguy trọng.
• Một số trường hợp bị viêm cơ tim hoặc viêm khớp cũng được ghi nhận, mặc dù ghi nhận ít hơn.

Người lớn mắc quai bị có dễ lây không?

Virus gây bệnh rất dễ dàng truyền qua giọt bắn, đặc biệt khi người bệnh chưa có triệu chứng rõ ràng. Người trưởng thành có thể lây truyền virus từ 7 ngày trước đến 9 ngày sau khi tuyến nước bọt bắt đầu sưng. Do vậy, trong giai đoạn này, người bệnh cần được cách ly, tránh tiếp xúc với cộng đồng để bảo vệ những người xung quanh.

>>> Xem thêm: Bệnh quai bị và những ảnh hưởng về khả năng sinh sản

Hướng phòng bệnh và phương pháp điều trị người lớn cần biết

Cách phòng ngừa hiệu quả

• Tiêm phòng đầy đủ vaccine MMR (phòng sởi – quai bị – rubella) theo đúng lịch tiêm chủng quốc gia.
• Vệ sinh cá nhân sạch sẽ, đặc biệt rửa tay thường xuyên và không dùng chung đồ dùng cá nhân.
• Hạn chế tiếp xúc trực tiếp với người nghi nhiễm hoặc mắc bệnh.
• Cách ly người bệnh tại nhà ít nhất 7 ngày kể từ khi tuyến nước bọt sưng lên.

Điều trị khi mắc bệnh

• Nghỉ ngơi hợp lý là điều tối quan trọng

Sau khi vượt qua giai đoạn cấp tính, bạn đừng vội vã lao vào sinh hoạt thường ngày ngay. Cơ thể vẫn cần thời gian để hồi phục. Hãy cho bản thân những khoảng nghỉ dài, hạn chế các hoạt động nặng, đặc biệt tránh vận động vùng bụng dưới và bìu – nơi dễ bị tổn thương sau khi nhiễm virus.

Kể cả khi cảm thấy ổn, việc kiên trì nghỉ ngơi có thể giúp giảm nguy cơ những biến chứng tái phát hoặc kéo dài.

• Dinh dưỡng là liều thuốc quý

Bạn nên ưu tiên những món ăn mềm, giàu vitamin C, E, protein, bổ sung nhiều rau củ tươi và các thực phẩm dễ tiêu để cơ thể có đủ nguyên liệu tái tạo tế bào. Đừng quên là uống đủ nước mỗi ngày giúp loại bỏ độc tố và giảm viêm hiệu quả.

Ngược lại, hạn chế đồ cay nóng, thức ăn dầu mỡ, thức uống có cồn và cafein – chúng chỉ làm tình trạng viêm thêm trầm trọng.

• Vệ sinh cá nhân nghiêm ngặt

Virus quai bị có thể tồn tại trong dịch tiết miệng, mũi hoặc trên các vật dụng sinh hoạt. Do đó, bạn cần giữ thói quen rửa tay thường xuyên, dùng riêng khăn mặt, bát đũa… để tránh nguy cơ bội nhiễm hay truyền bệnh cho người khác.

Môi trường ở nhà cũng nên được thông thoáng, làm sạch các bề mặt thường xuyên tiếp xúc nhằm hạn chế vi khuẩn và virus bám giữ lâu.

• Theo dõi sức khỏe sát sao

Thường xuyên chú ý những dấu hiệu như đau tinh hoàn lâu ngày, sưng bìu, rối loạn kinh nguyệt hay đau vùng bụng dưới dai dẳng. Đây có thể là những biểu hiện cảnh báo biến chứng sinh sản cần được can thiệp sớm.

Việc đi khám định kỳ, làm xét nghiệm chuyên sâu về tinh dịch đồ hay siêu âm vùng tiểu khung sẽ giúp bạn biết rõ tình trạng sức khỏe và có biện pháp phù hợp.

Khi nào người lớn cần đi khám ngay?

Người trưởng thành mắc bệnh nên đi khám y tế ngay khi có các dấu hiệu sau:

• Sốt cao kéo dài trên 3 ngày không giảm.
• Sưng đau vùng bìu không thuyên giảm, kèm sốt cao.
• Đau bụng dữ dội, buồn nôn hoặc nôn liên tục.
• Đau đầu dữ dội kèm cứng cổ, lú lẫn hoặc co giật.

Việc thăm khám kịp thời giúp nâng cao hiệu quả điều trị và tránh được những biến chứng nguy hiểm.

Những kiến thức bệnh học hữu ích khi bạn hoặc người thân vừa mắc quai bị

Virus gây bệnh hoạt động thế nào?

Virus Mumps khi xâm nhập qua đường hô hấp sẽ nhân lên trong hạch bạch huyết rồi nhanh chóng lan đến tuyến mang tai, gây viêm phù nề. Trong một số trường hợp, virus còn tấn công các cơ quan khác như tinh hoàn, buồng trứng, màng não hay tụy, dẫn tới biến chứng.

Hiểu rõ chu trình virus xâm nhập và tác động giúp bạn chủ động nhận biết dấu hiệu bất thường để kịp thời xử trí.

Tại sao người lớn dễ gặp biến chứng hơn trẻ em?

Hệ miễn dịch của người lớn phản ứng mạnh hơn với virus, đồng thời mô các cơ quan sinh sản cũng nhạy cảm hơn. Do đó, viêm nhiễm có thể lan rộng, gây tổn thương sâu sắc hơn. Thời gian hồi phục cũng dài hơn, đi kèm những triệu chứng đau nhức dữ dội hơn so với trẻ nhỏ.

Biến chứng thần kinh có thể xảy ra như thế nào?

Trong một số trường hợp, virus xâm nhập vào hệ thần kinh trung ương gây viêm màng não hoặc viêm não. Biểu hiện thường gặp là sốt cao, đau đầu liên tục, có thể kèm theo co giật. Đây là biến chứng nghiêm trọng, đòi hỏi sự can thiệp y tế kịp thời.

Những câu hỏi thường gặp

Người trưởng thành có thực sự bị mắc bệnh quai bị không hay chỉ là bệnh của trẻ em?

Thực ra, mọi người ở mọi độ tuổi đều có nguy cơ nhiễm virus gây quai bị nếu chưa từng tiêm phòng hoặc chưa từng mắc bệnh trước đó. Nhưng thường trẻ nhỏ dễ mắc hơn, còn người lớn tuy ít hơn, mà khi bị thì di chứng lại nặng nề hơn. 

Biểu hiện của người lớn khi bị mắc quai bị khác gì so với trẻ con không?

Người lớn mắc quai bị thường sốt cao hơn, kéo dài và cảm thấy mệt mỏi nhiều hơn. Triệu chứng sưng đau tuyến mang tai thì giống nhau, nhưng thêm cả nguy cơ viêm tinh hoàn hoặc viêm buồng trứng, điều này ít gặp ở trẻ em mà người lớn lại thường gặp hơn.

Tôi chưa được tiêm vaccine quai bị, như vậy chắc chắn sẽ bị mắc bệnh khi tiếp xúc với người bệnh?

Khả năng bạn mắc quai bị rất cao nếu tiếp xúc gần với người đang mang virus trong giai đoạn lây bệnh. Bởi vậy, tiêm vaccine là cách tốt nhất để giảm nguy cơ mắc hoặc giảm nặng nếu không may bị lây bệnh. 

Thời điểm nào là lý tưởng để virus gây bệnh quai bị ở người lớn truyền sang cho người khác? 

Một tuần trước khi tuyến nước bọt sưng, đến 9 ngày sau khi sưng là khoảng thời gian người bệnh có thể truyền virus sang đối phương. Biết được thời điểm này để hạn chế tiếp xúc với người bệnh, tránh lây lan rộng hơn nữa. 

Khi bị quai bị, dấu hiệu nào được coi là nghiêm trọng, cần phải đi khám ngay

Quai bị là bệnh ít gây biến chứng. Tuy nhiên nếu bạn sốt cao trên 38,5 độ trong thời gian dài, mặt sưng, đau tinh hoàn hoặc đau bụng nhiều hoặc đau đầu dữ dội… nên đến bệnh viện thăm khám ngay, tránh những biến chứng không mong muốn. 

Hậu quả mà bệnh quai bị để lại khi người lớn mắc bệnh là gì? 

Những di chứng mà bệnh quai bị có thể để lại với người trưởng thành, gồm: Teo tinh hoàn ở nam và viêm buồng trứng ở nữ… ảnh hưởng tới khả năng sinh sản. Ngoài ra, di chứng của bệnh còn có thể gây viêm màng não, viêm tụy… ảnh hưởng nặng nề tới sức khỏe. Dù vậy, nếu người bệnh được chăm sóc tốt, vẫn có thể hồi phục hoàn toàn.  

Làm sao phòng tránh nhiễm quai bị hiệu quả nhất khi đã trưởng thành?

Việc đầu tiên cần làm là tiêm phòng đủ liều vaccine MMR. Bản thân nên giữ vệ sinh cá nhân, chăm chỉ tập luyện thể thao nhằm nâng cao sức đề kháng của cơ thể. Nếu biết ai mắc bệnh, cần tránh tiếp xúc tối đa. 

Kết luận

Nắm vững kiến thức về nhận biết dấu hiệu, phòng ngừa và xử lý bệnh quai bị là việc làm cần thiết để bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng. Tiêm vaccine và giữ vệ sinh cá nhân là những cách tốt nhất giúp hạn chế sự lây lan và giảm thiểu biến chứng đáng tiếc xảy ra.