Stress có thể ảnh hưởng thế nào đến hành trình IVF?

Thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) là quá trình hỗ trợ sinh sản đòi hỏi nhiều bước can thiệp y tế và chịu áp lực lớn về cả thể chất lẫn tinh thần. 

Stress, hiểu nôm na là sự căng thẳng tinh thần và thể chất do áp lực, được xem như một “bóng ma” có thể trực tiếp hoặc gián tiếp tác động lên kết quả IVF.

Stress là gì? Vì sao dễ bị stress khi làm IVF?

Stress là phản ứng sinh học và tâm lý khi cơ thể phải đối mặt với áp lực hoặc nguy hiểm. Khi stress xảy ra, cơ thể kích hoạt phản ứng căng thẳng, tăng tiết hormone cortisol và adrenaline, làm nhịp tim nhanh hơn, huyết áp tăng và hệ thần kinh giao cảm hoạt động mạnh. Nếu trạng thái này kéo dài, nó sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, làm giảm miễn dịch, gây rối loạn giấc ngủ, và làm mất cân bằng hormone.

Các nghiên cứu khoa học đã chứng minh: giai đoạn lấy trứng (chọc hút noãn) là thời điểm dễ bị ảnh hưởng nhất bởi cả stress cấp tính và mãn tính. Ở giai đoạn này, các biomarker của stress như cortisol trong nang noãn, nhịp tim và huyết áp có xu hướng tăng cao. Nhiều nghiên cứu ghi nhận lượng noãn thu được giảm khi người mẹ trải qua trạng thái stress cao, đồng thời có sự liên quan giữa mức độ căng thẳng và kết quả thụ tinh không tốt.

Song song đó, stress kéo dài còn có thể làm rối loạn quá trình thụ tinh, làm giảm tỉ lệ làm tổ thành công của phôi thai bởi môi trường nội tiết ở tử cung không đủ chuẩn để đón nhận phôi. 

Tuy vậy, những nhận định này không phải là tuyệt đối. Một số nghiên cứu lại cho thấy ảnh hưởng của stress lên kết quả IVF có thể không quá lớn hoặc không hoàn toàn trực tiếp.

Stress ảnh hưởng thế nào tùy từng giai đoạn?

• Giai đoạn chọc hút noãn: Stress có tác động mạnh nhất, làm giảm số lượng và chất lượng trứng thu về.
• Giai đoạn thụ tinh và chuyển phôi: Stress mãn tính có thể làm ảnh hưởng hormon nội tiết, làm giảm khả năng phôi làm tổ.
• Giai đoạn thai kỳ: Một số nghiên cứu cho thấy stress có thể làm tăng nguy cơ sẩy thai hoặc các biến chứng khác, nhưng mức độ chưa hoàn toàn rõ ràng.

>>> Xem thêm: Quá trình phôi làm tổ sau IVF diễn ra thế nào? 5 + dấu hiệu thành công & lưu ý quan trọng.

Dấu hiệu bạn đang bị stress quá mức trong quá trình IVF

Không chỉ là cảm giác áp lực trong lòng, stress khi thực hiện phương pháp IVF còn biểu hiện qua nhiều dấu hiệu về cả thể chất và tinh thần:

• Cảm giác lo lắng liên tục, khó kiểm soát, có thể kèm theo hồi hộp, tim đập nhanh mà không rõ nguyên do.
• Mất ngủ trầm trọng, ngủ không sâu giấc, thể trạng mệt mỏi kéo dài, khó tập trung công việc hàng ngày.
• Tâm trạng thay đổi thất thường, lúc vui lúc buồn, dễ cáu gắt vô cớ hoặc cảm thấy trống rỗng, trầm cảm nhẹ.
• Giảm ham muốn tình dục, sức khỏe giảm sút do miễn dịch yếu, thường xuyên cảm thấy mệt mỏi hoặc bệnh vặt.
• Các mối quan hệ xung quanh có thể bị ảnh hưởng do sự bí bách trong tâm trạng, gây lúng túng trong giao tiếp với bạn đời và người thân.

Làm thế nào để giảm căng thẳng và duy trì tinh thần vững vàng trong hành trình IVF?

Dù không thể phủ nhận stress có thể ảnh hưởng đến IVF, nhưng cách ứng phó với áp lực tâm lý mới thật sự quyết định hiệu quả của quá trình. 

Dưới đây là các biện pháp được khuyến nghị bởi nhiều chuyên gia và nghiên cứu:

Chăm sóc sức khỏe thể chất

• Chế độ dinh dưỡng cân bằng: Ăn nhiều rau xanh, cá béo chứa omega-3, ngũ cốc nguyên hạt và nguồn protein chất lượng giúp cải thiện chức năng nội tiết và tăng cường sinh lực.
• Tăng cường vận động nhẹ: Các hoạt động như đi bộ, yoga, thiền định kích thích sản sinh endorphin, giảm hormone căng thẳng, cải thiện tâm trạng. 30 phút mỗi ngày là thời gian lý tưởng.
• Ngủ đủ giấc và đều đặn: Giấc ngủ sâu không chỉ giúp điều hòa hormone mà còn hỗ trợ phục hồi tâm lý cực kỳ hiệu quả.
• Hạn chế rượu bia, cà phê, thuốc lá và các chất kích thích vì chúng làm tăng cortisol và phá vỡ cân bằng hormone.

Thực hành thư giãn tinh thần

• Thiền và hít thở sâu: Các kỹ thuật này làm dịu hệ thần kinh, giúp giảm lo âu nhanh chóng.
• Mindfulness (chánh niệm): Tập trung vào hiện tại, giảm suy nghĩ lan man lo âu tương lai giúp tinh thần thoải mái.
• Các liệu pháp bổ sung: Châm cứu, bấm huyệt được nhiều bệnh viện hỗ trợ sinh sản khuyên dùng, bởi nó giúp cân bằng năng lượng, giảm đau và căng thẳng.

Chia sẻ, nhận sự hỗ trợ

• Việc trò chuyện thẳng thắn với bạn đời, người thân hoặc các nhóm hỗ trợ người làm IVF giúp giảm cảm giác cô đơn và gánh nặng tinh thần.
• Tránh giữ tâm trạng tiêu cực một mình, tìm người lắng nghe sẽ giúp giải toả rất nhiều.

Tư vấn và hỗ trợ tâm lý chuyên sâu

• Gặp chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ chuyên khoa sinh sản để được hỗ trợ kịp thời nếu những cơn lo âu, trầm cảm kéo dài ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày.
• Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) hoặc các kỹ thuật giảm căng thẳng có thể cải thiện rõ rệt tinh thần và khả năng chịu đựng áp lực của người làm IVF.

Bác sĩ Tăng Đức Cương khẳng định tâm lý tốt là đã có 50% cơ hội thành công

Case Study: Hành trình vượt qua stress khi làm IVF cùng bác sĩ Tăng Đức Cương

Chị Minh Hạnh (36 tuổi, sống tại Quảng Ninh) vô sinh nhiều năm. Qua quá trình thăm khám, bác sĩ phát hiện chị bị suy buồng trứng và rối loạn nội tiết tố, ảnh hưởng nhiều đến khả năng thụ thai. Chị quyết định làm IVF tại Đông Đô IVF Center, nơi bác sĩ Tăng Đức Cương – vị chuyên gia hỗ trợ sinh sản nổi tiếng với hơn 20 năm kinh nghiệm, trực tiếp đồng hành.

Ngay từ những ngày đầu chuẩn bị điều trị, chị Hạnh cảm thấy áp lực đè nặng. Những mũi tiêm, việc thăm khám thường xuyên, đi lại xa xôi khiến chị mất ngủ triền miên. Tâm trạng chị lúc đó giống như tàu lượn không phanh, lúc hừng hực hy vọng, lúc lại gục ngã trong tuyệt vọng.

Stress kéo dài khiến chị Hạnh nhận thấy tâm tính mình thay đổi nhiều: Lúc cáu gắt, lúc cảm giác như bị “xoáy” trong bão tố lo âu. Số trứng lấy được sau đó không nhiều, chất lượng phôi cũng không như mong muốn. Suy nghĩ bỏ cuộc từng xuất hiện trong tâm trí chị.

May mắn gặp bác sĩ Tăng Đức Cương – người không chỉ chữa bệnh mà còn chữa lành tâm hồn. Ông lắng nghe từng câu chuyện, từng lo âu nhỏ nhất của chị Hạnh. Không áp đặt, chỉ nhẹ nhàng cùng chị đưa ra kế hoạch, kết hợp thuốc điều chỉnh và bài tập thở, thiền đơn giản. Chị Hạnh còn được giới thiệu gặp chuyên gia tâm lý để dần tháo gỡ căng thẳng mà chị không thể một mình giải quyết.

Sau nhiều tuần, chị Hạnh bật mí: “Tôi thấy bản thân thay đổi hẳn. Tinh thần nhẹ nhàng hơn, ngủ ngon hơn, người khoẻ ra.” Và điều kỳ diệu đến, chị chuyển phôi thành công và đã mang thai đôi. Giờ đây, hai em bé đang chuẩn bị cho ngày chào đời.

Từ câu chuyện của chị Hạnh, bác sĩ Tăng Đức Cương nhắn nhủ: “Stress trong IVF là điều thường gặp, nhưng đừng để nó làm mình gục ngã. Hãy biết chăm sóc cả thể xác lẫn tâm hồn, chia sẻ cùng người thân và tìm đến chuyên gia khi cần. Hành trình này không chỉ có một mình bạn.”

>>> Xem thêm: 7 nguyên tắc xây dựng thực đơn cho người làm IVF tăng khả năng thụ thai

10 Câu hỏi phổ biến khi đối diện stress trong IVF

Tại sao làm IVF lại dễ gây căng thẳng cho người làm? 

IVF không chỉ là phương pháp hỗ trợ sinh sản mà còn là trải nghiệm cảm xúc. Suốt quá trình này, người làm IVF phải đối mặt với áp lực từ sự không chắc chắn về kết quả, đau đớn khi thực hiện các thủ thuật như chọc hút noãn và tiêm thuốc. Cộng thêm việc căng thẳng do mong muốn có con càng làm tăng cảm giác bất an trong tâm lý.

Những yếu tố nào trong quy trình IVF khiến stress nổi lên nhanh và mạnh hơn?

Giai đoạn lấy trứng là thử thách lớn nhất. Đây là thủ thuật xâm lấn tối thiểu nhưng gây cảm giác đau và áp lực thời gian cho người bệnh. Trước đó, việc kích thích buồng trứng với thuốc cũng tạo ra nhiều thay đổi hormone khiến tâm trạng bất ổn, dễ cáu gắt hoặc uể oải, làm stress tích tụ ngày càng nhiều.

Stress có liên quan đến nồng độ hormone như thế nào trong quá trình IVF?

Khi cơ thể chịu áp lực, nồng độ cortisol và adrenaline gia tăng, làm rối loạn hệ thống nội tiết. Đặc biệt cortisol cao có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của noãn và nội mạc tử cung, khiến môi trường không thuận lợi cho phôi làm tổ. Sự biến đổi này gây nên vòng luẩn quẩn làm tăng căng thẳng thêm nữa.

Tại sao tâm lý lo lắng kéo dài dễ ảnh hưởng đến khả năng thành công của IVF?

Khi lo lắng và căng thẳng trở thành mãn tính, nó không chỉ là suy nghĩ tiêu cực mà còn làm thay đổi chức năng sinh lý cơ thể. Việc này có thể giảm số lượng noãn được thu thập, đồng thời gây ra các rối loạn trong quá trình làm tổ của phôi, khiến tỉ lệ đậu thai giảm đi đáng kể.

Áp lực xã hội và kỳ vọng gia đình có tác động thế nào đến tâm lý của người thực hiện IVF?

Rất nhiều người cảm thấy gánh nặng khi đối diện với sự kỳ vọng từ gia đình, bạn bè hay xã hội về việc phải có con. Gánh nặng này khiến họ cảm thấy cô đơn, sợ bị đánh giá, làm bệnh nhân dễ rơi vào trạng thái căng thẳng tinh thần nghiêm trọng hơn, kéo dài và khó khắc phục nếu không có sự chia sẻ đúng cách.

Có những biểu hiện tâm lý và thể chất nào phổ biến cho thấy người làm IVF đang bị stress quá mức?

Một số dấu hiệu thường gặp là khó ngủ, mất ngủ, căng thẳng liên tục, tâm trạng thất thường, đau đầu, mệt mỏi kéo dài và giảm ham muốn tình dục. Những trạng thái này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể mà còn làm giảm khả năng thích nghi và đáp ứng tốt với quá trình điều trị.

Tại sao những người thất bại nhiều lần trong IVF dễ bị stress hơn?

Thất bại liên tiếp làm tăng cảm giác mất niềm tin và tuyệt vọng. Sự thất vọng từ lần trước khiến họ dễ cảm thấy chán nản, lo lắng nhiều hơn về khả năng thành công lần kế tiếp, tạo thành một vòng luẩn quẩn stress mãn tính, ảnh hưởng tới chức năng sinh dục và kết quả điều trị IVF nói chung.

Bị Stress có nghĩa là IVF sẽ thất bại?

Không hoàn toàn. Stress tiêu cực có thể làm giảm hiệu quả nhưng không quyết định kết quả cuối cùng. Nhiều cặp đôi vẫn thành công nhờ giữ được tinh thần ổn định và điều chỉnh lối sống phù hợp.

Khi nào nên nghỉ ngơi tạm thời?

Khi áp lực trở nên quá sức chịu đựng, ảnh hưởng nặng đến tinh thần hoặc sức khỏe thể chất, việc nghỉ ngơi theo chỉ dẫn của bác sĩ sẽ giúp hồi phục và nâng cao cơ hội thành công ở chu kỳ tiếp theo.

Khi bị stress trong quá trình làm IVF, tôi có cần gặp chuyên gia tâm lý không?

Nếu cảm thấy mất ngủ mãn tính, suy sụp tinh thần, lo âu nặng hay có dấu hiệu trầm cảm, lời khuyên là nên tìm đến chuyên gia để được hỗ trợ kịp thời.

Kết luận

Stress là một phần không thể tránh khỏi trong quá trình IVF, nhưng không phải là kẻ thù không thể vượt qua. Bằng nhận thức đúng đắn về stress, phát hiện sớm các dấu hiệu, kết hợp chăm sóc thể chất và tinh thần, cũng như tìm kiếm sự hỗ trợ chuyên nghiệp, người trải qua IVF hoàn toàn có thể giảm thiểu tác động xấu của căng thẳng. 

Niềm tin và sức khoẻ tinh thần không chỉ là hành trang, mà còn là một trong những yếu tố thiết yếu để chinh phục hành trình tìm con đầy thử thách này.